Lezingen 2016 t/m 2020
14-12-2020
Op maandag 14 december 2020 heeft ons Heemkunde lid Harry Brekelmans uit Maren-Kessel een lezing verzorgd die uit twee delen bestond. Voor de pauze was het onderwerp:
‘De kanalisatie van de Maas rondom het dorp Alem en de afsplitsing van de dorpen Maren en Kessel’.
De heer Harry Brekelmans ging uitgebreid in op wat de Maaskanalisatie voor de gemeente Alem, Maren en Kessel betekend heeft, met de nadruk op het dorp Alem. Een en ander werd verduidelijkt door prachtige foto’s van de jaren rond 1935.
Na de pauze draaide hij een film en gaf daarna een toelichting op deze aflevering van het tv-programma “Andere Tijden”. In november 2019 heeft het programma aandacht besteed aan de beslissing van ouders om hun kinderen wel of niet in te laten enten tegen besmettelijke ziektes. De familie Brekelmans te Alem werd in 1934 zwaar getroffen door de mazelen. In de tv-uitzending werd daar uitgebreid bij stil gestaan. In deze tijden van Corona (2020) zal het wel of niet vaccineren en alle mogelijke gevolgen daarvan opnieuw actueel worden.
Tot slot van deze avond werden de lotgevallen van de familie uit Alem door Harry wat meer toegelicht.
23-11-2020
Op maandag 23 november 2020 heeft erfgoeddeskundige, de heer Jos Cuijpers, een lezing verzorgd over: ‘Veldnamen in Lith en Lithoijen’
Toponiemen (de namen van straten, buurten, landerijen, waterlopen) worden door iedereen dagelijks gebruikt. Wat weinig mensen weten is dat die namen soms heel oud zijn, dat die ons terugvoeren tot eeuwen geleden en soms zelfs tot de middeleeuwen. In die lange tijd is de werkelijke betekenis van de naam nogal eens veranderd of zelfs helemaal raadselachtig geworden.
Van de andere kant raken veel oude veldnamen steeds meer in onbruik. Bij de overdracht van grond bijvoorbeeld worden alleen nog maar kadastrale perceel nummers gebruikt en niet meer de traditionele benamingen.
Jos Cuijpers doet een onderzoek naar de geschiedenis van Lith en Lithoijen. Hij nam de aanwezigen mee naar de oude geschiedenis van die dorpen aan de hand van de toponymie. Uit het uitgevoerde onderzoek blijkt dat Lith in de middeleeuwen hard op weg was om een echte stad te worden, met stadwallen, stadspoorten en alles wat bij een stad hoorde. Dat is nog steeds af te lezen in de toponiemen.
Maar ook de agrarische geschiedenis van de dorpen, wat er verbouwd werd en welke dieren gehouden werden, dat alles ligt vast in de straat- en veldnamen, net als sporen van verdwenen landschappen. Het was een leerzame avond voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Lith en Lithoijen.
26-10-2020
Het bestuur van onze Heemkundekring heeft, in overleg met MFA De Snoeck, besloten om voor de lezing van Rien Biemans, die gepland was op dinsdag 27 oktober 2020, uit te wijken naar maandag 26 oktober 2020 om 20.00 u in MFA De Snoeck. Ook voor deze lezing gold het voorbehoud van de richtlijnen van de overheid.
Op maandag 26 oktober 2020 heeft de heer Rien Biemans een lezing verzorgd over:
‘Handelsroute over de Maas en de Zuid-Willemsvaart’
Op 15 februari 2020 heeft Rien Biemans, oud sluismeester te Lith, tijdens de tentoonstelling Aa en Maas al een prachtige lezing gegeven over de ontwikkeling van de bedrijvigheid langs de Maas en de daarmee in verbinding staande kanalen. Rien begon zijn verhaal in Rotterdam en ging via Dordrecht, Den Bosch naar Lith en eindigde uiteindelijk in Luik.
Tot slot gaf hij een prachtig inzicht over wat de firma Janssen Boten in die tijd voor Lith heeft betekend.
29-09-2020:
Helaas heeft het bestuur van onze Heemkundekring op het laatste moment de lezing van Jos Cuijpers over de Zuiderwaterlinie van 29 september 2020 moeten afgelasten. De reden daarvoor is dat, vanwege de nieuwe maatregelen van de overheid, het maximaal aantal personen in een binnenruimte niet meer dan 30 mag zijn. Aangezien wij voor deze lezing veel meer aanmeldingen hebben ontvangen, was niet mogelijk deze lezing door te laten gaan. Deze lezing zal mogelijk in 2021 alsnog worden gehouden.
Het bestuur van de Heemkundekring Maasdorpen in de gemeente Lith organiseert dit najaar weer lezingen op de laatste dinsdag van de maand. Dit is onder voorbehoud van de RIVM-richtlijnen en regels die door de overheid worden vastgesteld.
Er geldt een maximum voor het aantal bezoekers dat kan worden toegelaten in MFA De Snoeck tijdens deze lezingen. Daarom vragen wij u om u vooraf aan te melden via ons secretariaat.
Op 29 september 2020 verzorgt erfgoeddeskundige Jos Cuijpers een lezing over:
‘De Zuiderwaterlinie’
Jos Cuijpers heeft onlangs de Erfgoedvisie voor de Zuiderwaterlinie geschreven en hij zal zijn verhaal over de waterlinie en de cultuurhistorische en toeristische waarde ervan toelichten.
Nederland heeft zich niet alleen eeuwenlang verdedigd tegen het water maar ook met behulp van het water. Dit blijkt wel uit de diverse waterlinies die ons land kent. Het was indertijd de wereldberoemde vestingbouwer Menno van Coehoorn die rond 1700 een samenhangend geheel van de Brabantse vestingsteden maakte. Het werd een ketting van 160 kilometer lang vanaf Bergen op Zoom tot Grave. De Zuiderwaterlinie was niet alleen een verdedigingslinie maar markeerde ook een culturele grens tussen Noord en Zuid, zand en klei, protestant en rooms-katholiek, harde en zachte g. De linie liep ten noorden van Oss met ‘s-Hertogenbosch en Grave als centrale vestingen. In een later stadium speelde ook Lithoijen een belangrijke rol. Wat betekende die positie voor de plaatselijke bevolking? Wanneer werd de Zuiderwaterlinie opgeheven en waarom bleef hij zo lang geheim?
18-2-2020
Op 18 februari 2020 heeft de heer Jos Swanenberg een lezing verzorgd over:
‘Wezen en waarde van het dialect in Noord-Brabant’.
De lezing ving aan met enkele algemene verschillen en overeenkomsten tussen taal en dialect. Vervolgens werd ingegaan op het Brabantse dialectlandschap. Brabantse dialecten zijn immers niet allemaal hetzelfde, in Lith en omgeving spreekt men heel anders dan in Bergen op Zoom, Budel of Boxmeer. Welke kenmerken maken dialecten verschillend en waar komen die verschillen eigenlijk vandaan?
Al meer dan honderd jaar constateren onderzoekers dat onze dialecten met uitsterven worden bedreigd. Al die tijd al waarschuwt men voor dialectverlies en taalschaamte. Anderzijds is er nog nooit zoveel in het dialect geschreven en gezongen als in de laatste decennia. In hoeverre is dialect in gevaar?
Jos Swanenberg is hoogleraar ‘Diversiteit in Taal en Cultuur in Brabant’ aan de Universiteit van Tilburg. Daarnaast werkt hij als adviseur voor de stichting Erfgoed Brabant in ’s-Hertogenbosch. Daarvoor was hij een van de redacteuren van het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (Radboud Universiteit Nijmegen). Hij publiceerde diverse boeken en artikelen over dialect in Noord-Brabant.
Februari 2020
Op initiatief van de gemeente Oss was in MFA De Snoeck een Pop Up-tentoonstelling geplaatst.
Deze expositie, 20 kisten met een glazen deksel, gaf een kijkje in het rijke verleden van het gebied langs de oevers van de Maas in de gemeente Oss en legde een verbinding met waterveiligheid in de toekomst. De Maas fungeerde als het centrale thema en was de verbinder tussen verleden, heden en toekomst.
Op zaterdag 1 februari 2020 van 11.00 t/m 13.00 u heeft Noud Bongers rond deze Pop Up-tentoonstelling een lezing verzorgd over de ‘Zuiderwaterlinie’.
Op zaterdag 15 februari 2020 van 11.00 t/m 13.00 u heeft Rien Biemans een lezing verzorgd over de ‘Handelsroute tussen de Maas en de Zuid-Willemsvaart’.
17-12-2019
Op dinsdag 17 december 2019 heeft Piet van Hees uit Lith een lezing verzorgd over:
‘Een voetreis naar Santiago de Compostella’.
Een reisverslag van ruim 3 maanden elke dag een stukje wandelen.
Waarom pelgrimeren naar Santiago de Compostella?
Voor de middeleeuwse mens was deze vraag niet zo moeilijk te beantwoorden. Het was vooral een religieuze activiteit. Men ging om te bidden, om de heilige te vereren, om vergeving te vragen of om een gunst af te smeken. En als je op strafbedevaart werd gestuurd, was er gewoon geen keuze. Dan had je te gaan.
De vraag waarom de moderne mens een pelgrimage naar Santiago de Compostella onderneemt, is niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Nog steeds gaan er mensen om religieuze redenen, maar daarnaast zijn er veel andere motieven. De een ziet het vooral als een sportieve prestatie, terwijl het voor de ander een reis langs duizend jaar kunst en cultuur is. Voor velen is het een rite de passage, een overgang naar een andere levensfase, bijvoorbeeld van een werkzaam leven naar pensionering.
De een gaat uit onvrede met het huidige bestaan, de ander met een intens verdriet om het verlies van een dierbare, weer een ander hoopt een antwoord te vinden op bepaalde levensvragen. En anderen gaan gewoon op weg omdat het leuk en spannend is.
Piet van Hees zag deze tocht vooral als een engszins spannende maar vooral leuke en sportieve uitdaging die hij samen met zijn zwager aan wilde gaan.
Tijdens deze presentatie keek Piet samen met de aanwezigen terug op deze tocht. Aan de hand van foto’s en enkele filmpjes nam hij hen mee vanuit Lith via België en Frankrijk naar Santiago de Compostella.
26-11-2019
Op 26 november 2019 hebben door de heren Henk van Teeffelen en Wim Gerritsen, een lezing verzorgd over: ‘Het Schokkermuseum’.
Deze heren zijn vrijwilligers van dit museum dat ook wel bekend is als: ’t Visje.
Zij presenteerden ieder één van de volgende onderwerpen:
- De Maas vroeger en nu
- Initiatief en realisatie van het Schokkermuseum
- De opkomst en ondergang van Ankerkuilvisserij.
29-10-2019
Op 29 oktober 2019 heeft de heer Theo Breuring uit Macharen een lezing verzorgd over: ‘Sint Maarten en de Heemkunde’.
Daarin werd godsdienst als richtinggevende zingeving in elke cultuur behandeld, zoals de grondvragen van goed en kwaad, van noodlot, van onderwereld en bovenwereld en de vorm waarin het geloof daarin gestalte kreeg in het gedrag van (groepen) mensen. Ook de Heiligenverering binnen de rooms katholieke kerk (en daarbuiten) werd besproken. Het dualisme van Paulus en het kasboek van de duivel en hoe (godsdienst en) heiligen het Brabantse leven vorm hebben gegeven: Sinterklaas, St Maarten, carnaval en kermis. Verder kregen vragen en losse gedachten aandacht.
Theo Breuring was werkzaam als docent levensbeschouwing op o.a. het St Janslyceum in Den Bosch en het Maaslandcollege in Oss. Hij was secretaris van de werkgroep identiteit O.M.O. (Ons Middelbaar Onderwijs) en schreef mee aan de O.M.O.-cursus religieuze levensbeschouwingen. Ook gaf hij 5 jaar leiding aan de parochies van Berghem, Megen, Haren en Macharen bij gebrek aan de door de bisschop benoemde ‘herder’ en is hij nog steeds actief bij avondwake en gebedsdiensten. Daarnaast is hij actief in de Dorpsraad MHM, in de groep Religieus erfgoed, als vrijwilliger bij Bakkerij Antoon en Frans. Hij organiseert o.a. voor het Maaslandgilde natuurwandelingen, is lid van de Raad van Kerken te Oss enz.
17-09-2019
Het is 75 jaar geleden dat Brabant werd bevrijd. Aan deze feestelijkheden heeft onze Heemkundekring ook haar eigen steentje bijgedragen. Met de exposite Market Garden Jan Cunen Museum in Oss wordt stilgestaan bij het moment dat Oss in september 1944 werd bevrijd en de angst voor de oorlog omsloeg in het feest van de bevrijding. De Osse fotograaf Leo van den Bergh legde de momenten van geallieerde vliegtuigen boven de Molenstraat vast en ook de blijdschap op straat tijdens de Bevrijdingsfeesten. Historische foto`s die laten zien dat plekken nagenoeg hetzelfde blijven, maar gekleurd worden door de context van de geschiedenis. Het verleden en in het bijzonder het gevoel van oorlog en vrijheid wordt zo 75 jaar na de Osse bevrijding tastbaar. Deze tentoonstelling was voor ons aanleiding om de lezing die gehouden werd door onze voorzitter Jan Smits anders dan dat u van ons gewend was te laten verlopen.
Op dinsdag 17 september 2019 stond voor de leden om 19.15 uur de bus klaar op het Marktplein te Lith, om 19.20 uur in Lithoijen en om 19.25 uur in Teeffelen. We vertrokken daarna naar het Jan Cunen Museum te Oss, waar het gebruikelijke kopje koffie klaar stond. Om 20.00 uur startten we met het bekijken van de tentoonstelling ‘Market Garden in Oss’. Daarna hield Jan Smits zijn lezing over: ‘Market Garden en de bevrijding van Oss en de Maasdorpen’.
23-04-2019
Op 23 april 2019 om 20.00 u heeft de heer Arno van Orsouw in de Overlaatzaal van de Snoeck in Lith voor ons een lezing verzorgd: ‘De industrie van Oss’.
Oss en omgeving zijn al eeuwen bewoond. Voor zover bekend waren de eerste bewoners van deze streek handelaren en veehoeders. Een van de belangrijkste aanwijzingen daarvoor is het ‘Vorstengraf’ van Oss. Maar ook diverse archeologische vondsten in Oss en het Maasland bewijzen dit. Oss is qua omvang in vergelijking met andere Brabantse steden klein. Daar liggen een aantal redenen aan ten grondslag. Voorspoed en tegenslag lagen hier in alle eeuwen héél dicht bij elkaar. Vanaf 1800 begint de groei echt, zeker door toedoen van de boter- en later de margarine-industrie. De Katholieke familie Jurgens en de Joodse familie Van Den Bergh hebben hier een groot aandeel in gehad. De latere vleesindustrie heeft ook zo zijn bijdrage geleverd, met neventak de farmaceutische poot van Zwanenberg, Organon. De laatste gesticht door dr. Saal van Zwanenberg. Van veehoeders tot aan de huidige industrie zijn er duizenden jaren overheen verstreken. Ondanks overstromingen, oorlogen, stadsbranden en andere tegenslagen zijn de Ossenaren veerkrachtig gebleken en is Oss wat het nu is.
26-03-2019
Op 26 maart 2019 heeft de heer Frans Ceelen uit Lithoijen een lezing verzorgd over:
‘Restauratie van de Remigiuskerk en –toren’.
Deze lezing is tot stand gekomen aan de hand van de prachtige, door Frans Heeren uit Lithoijen, gemaakte fotoreportage over de restauratie.
De heer Ceelen, die als bouwkundig uitvoerder in de utiliteitsbouw en renovatieprojecten van woningen werkzaam is geweest, heeft aan de hand deze foto’s de restauratie van de Remigiuskerk en – toren kunnen toelichten.
26-02-2019
Op 26 februari 2019 heeft de heer Jan Hendriks een lezing verzorgd over:
‘Bijen als bestuivers voor het voortbestaan van de soorten’.
De heer Jan Hendriks is lid van “Bijenhouders vereniging St. Ambrosius Lith”. Deze vereniging is opgericht in augustus 1923. De imkerij bestaat voor 95% uit mensen die als hobby het houden van bijen hebben. Maar net als de bijenvolken van beroepsmatige imkers dragen ook die van hobbyisten bij aan hun taak in de natuur: bestuiving van gewassen. Daarmee vervullen ze een essentiële schakel in het ecosysteem.
18-12-2018
Op 18 december 2018 heeft de heer Gijs van de Sande een lezing verzorgd over:
‘Land van Donken en Zonken- Natuur in het Groene Woud’.
De heer Van de Sande heeft zijn studie bos- en natuurbeheer aangevuld met systeem-, landschap- en bosecologie in Wageningen. Hij probeert de relaties in het landschap en de natuur te lezen en van daaruit verder te denken in ontwikkelingsmogelijkheden en beheermaatregelen die in een gebied passend zijn.
De heer Van de Sande vertelt:
Ik stel visies op voor natuurgebieden en schrijf plannen hoe deze natuur op de middellange termijn beheerd moet worden. Daarnaast verleen ik voorbereidend en kleinschalig uitvoerend werk in natuurbeheer: bestekken maken voor aannemers, bomen markeren die gekapt gaan worden, en licht onderhoudswerk zoals selectie van kwalitatief hoogwaardige bomen en begeleiding snoei. Kortom: ik probeer met kennis van zaken hoogwaardig en vakkundig beheer van bos en natuur te bevorderen.
Voor het Brabants Landschap heeft hij verschillende opdrachten in het Groene Woud gedaan. Het is een mooie regio, die je eigenlijk in het vroege voorjaar eens moet bezoeken. Aan de hand van kaarten, foto’s en vooral verhalen werden de bezoekers van deze lezing meegenomen in het ontstaan van het landschap, de geschiedenis en wat daar nu nog voor moois te beleven valt.
27-11-2018
Op 27 november 2018 heeft de heer Nils Kerkhoven een lezing verzorgd over:
‘Expeditie over de Maas, archeologie met de stroom mee’.
Deze lezing vertelde het verhaal van dit bijzondere avontuur dat leidde tot de ontdekking van de “grootste archeologische vindplaats van Nederland” en liet u kennismaken met de vele bijzondere vondsten tot nu toe.
De heer Kerkhoven, een archeologische wervelwind uit Dreumel, is van beroep archeoloog, materiaalspecialist, en conservering specialist bij Erfgoed Utrecht. Zeven jaar lang heeft hij de grootste en rijkste archeologische opgraving van Nederland in de uiterwaarden tussen Alphen en Dreumel geheim moeten houden.
Kerkhoven kwam elf jaar geleden in Dreumel te wonen en haalde er de ene na de andere onverwachte vondst uit de grond. Hij zag het eigenlijk al meteen toen hij terecht kwam in het dorp waar Maas en Waal elkaar bijna raken. Dreumel van middeleeuwse oorsprong? Vergeet het maar. Waar nu het nieuwe winkelhart ligt, werd al bewoond in de Romeinse tijd. Het barstte er van de Romeinse voorwerpen die hij, samen met vrijwilligers, in noodopgravingen tevoorschijn haalde.
Toen in 2010 het zandwin-en natuurontwikkelingsproject “Over de Maas” van start ging was er geen sprake van een bijzondere archeologische verwachting. Toch waren er veel detector amateurs en andere struiners die het steeds veranderende landschap op tastbare resten van onze geschiedenis onderzochten. Onder deze zoekers en wandelaars bevonden zich ook 2 professionele archeologen die elkaar toevallig in dit gebied ontmoetten.
Met hun kennis van de waterrijke geschiedenis van dit gedeelte van Nederland en om te proberen om de vondsten (en daarmee informatie) uit dit gebied bij elkaar te houden werd een archeologische werkgroep geformeerd. Sinds 2015 is er ook een nagenoeg permanente bezetting op de zandwin-installatie door leden van deze werkgroep.
23-10-2018
Op dinsdag 23 oktober 2018 heeft de heer Henk Peters uit Udenhout een lezing verzorgd over: ‘Nationaal park de Loonse en Drunense Duinen’.
De heer Henk Peters vertelt:
U krijgt uitleg wat een Nationaal Park is en hoe de Loonse en Drunense Duinen ontstaan zijn. Prachtige foto’s laten u zien wat de wind met het zand doet. Ook het ingrijpen van de mens om dit unieke gebied in stand te houden, komt aan bod. Dit stuifzandherstel gaat wel ten koste van het bos, maar zonder ingrijpen is het zandstuifgebied over 90 jaar verdwenen.
U zult veel foto’s zien van planten en dieren in het stuifzandgebied, het bos, de heide en het natte gebied De Brand. Voorbeelden hiervan zijn: het pijpenstrootje, buntgras, zandzegge, de waterviolier en paddenstoelen zoals inktviszwam. Natuurlijk ziet u ook de ree, de das, levendbarende hagedis, nachtzwaluw, zandloopkever, de boomkikker en andere dieren voorbij komen.
Tijdens de lezing waant u zich in Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen, zeker wanneer Henk u de geluiden van de vogels laat horen. Wat te denken van het prachtige, geheimzinnige geluid van de bosuil of de mooie melodie van de nachtegaal. Maar ook de specht, wielewaal, buizerd en andere vogels zult u zien en horen”.
25-09-2018
Op dinsdag 25 september 2018 heeft mevrouw Hanneke Kloosterboer een lezing verzorgd over: ‘Waterveiligheid door de jaren heen’.
Mevrouw Hanneke Kloosterboer is op dat moment werkzaam als adviseur waterkering bij het Waterschap Aa en Maas. Haar werkzaamheden als beleidsadviseur waterveiligheid hebben voornamelijk betrekking op het beheer en onderhoud van onze waterkeringen en de calamiteiten-bestrijding. In de afgelopen jaren heeft zij verschillende projecten/activiteiten uitgevoerd.
Mevrouw Hanneke Kloosterboer vertelt:
Sinds de watersnoodramp in 1953 is er veel gebeurd rondom waterveiligheid. Er zijn maatregelen getroffen om overstromingen te voorkomen, er zijn hoogwaters geweest met flinke impact en recent zijn de normen verhoogd. Deze ontwikkelingen worden toegelicht in de presentatie op dinsdag 25 september 2018. Er zal zowel aandacht worden besteed aan landelijke als regionale aspecten van waterveiligheid. Hoe houdt het waterschap de waterkeringen in goede conditie en hoe zorgen we er voor dat dit in de toekomst gewaarborgd blijft?
24-04-2018
Op dinsdag 24-04-2018 heeft mevrouw Christine Walraven een lezing verzorgd over:
’Van Gogh in Brabant’.
Mevrouw Christine Walraven is een bevlogen vertelster. Zij studeerde kunstgeschiedenis in Leiden en heeft jarenlange als kunsthistorica ervaring in het verzorgen van lezingen en cursussen, o.a. bij Muzelinck in Oss. Zij bracht Van Goghs belevenissen in Brabant extra onder de aandacht.
Vincent van Gogh besloot pas op 27-jarige leeftijd te gaan doen waar hij wereldwijd beroemd mee werd: kunstenaar worden. In nauwelijks tien jaar (1880-1890) maakte hij circa 900 schilderijen en 1100 werken op papier. Ook liet hij een correspondentie van 902 brieven Van Gogh schilderde onder andere in Drenthe en Nuenen: boeren en arbeiders. Vanaf 1886 werkte hij op verschillende plaatsen in Frankrijk. In 1888 werkte hij een poos nauw samen met de Franse schilder Paul Gauguin (1848-1903).
Bij leven kreeg hij zeer weinig erkenning: hij was afhankelijk van de financiële steun van zijn broer Theo. In zijn Hollandse jaren schilderde Van Gogh met donkere kleuren. Onder invloed van het Franse impressionisme lichtte zijn kleurenpalet op. Tijdens zijn jaren in Frankrijk werd ook zijn verftoets losser. Hij wordt beschouwd als een van de grote meesters van zijn generatie, een pionier van het expressionisme.
27-03-2018
Op dinsdag 27 maart 2018 heeft de heer Stijn Heeren een lezing verzorgd over: ‘Ontvolkingen, goud en Germaanse Romeinen, de laat-Romeinse tijd in Nederland, 3e-5e eeuw na Christus’.
De heer Stijn Heeren is als onderzoeker verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en coördinator van het PAN project (Portable Antiquities of the Netherlands), gericht op het documenteren van private collecties oudheidkundige vondsten verzameld met een metaaldetector (zie www.portable-antiquities.nl).
De belangrijkste onderzoeksinteresses van Stijn Heeren zijn plattelandsgemeenschappen, hun nederzettingen, grafvelden en materiële cultuur, van de Late IJzertijd. Metaalvondsten, de Lage Landen, de laat-Romeinse periode en tot in de Vroege Middeleeuwen (ca. 250 voor tot 1000 na Chr.) samenwerken met burgerwetenschappers hebben met name zijn aandacht.
De heer Stijn Heeren vertelt:
De laat-Romeinse tijd en Vroege Middeleeuwen stonden lange tijd bekend als de donkere eeuwen, maar daar begint nu toch verandering in te komen. Er zijn weliswaar slechts weinig geschreven bronnen, maar de archeologie levert steeds meer vondsten op uit dit tijdvak. Soms zijn het eenvoudige scherven en verkleuringen van paalkuilen in de bodem, maar af en toe gaat het om spectaculaire vondsten, zoals de goudschat van Lienden die in 2017 in de media verscheen: een grote partij Romeins goud die rond 460 na Chr., nog vlak voor de val van het West-Romeinse rijk (476), aan een Frankische leider in de Betuwe werd betaald. Dr. Stijn Heeren vertelt over Romeinen, Franken, ontvolkingen, goudbetalingen en migraties in de Lage Landen (3e tot 6e eeuw), met speciale aandacht voor de Betuwe.
20-02-2018
Op dinsdag 20 februari 2018 heeft de heer Jan-Thijs Ouwens een lezing verzorgd over:
‘Als dankbare en liefdevolle herinnering aan’.
De heer Jan-Thijs Ouwens heeft de lerarenopleiding geschiedenis gevolgd en aan de Radboud universiteit geschiedenis gestudeerd. Hij is afkomstig uit en woonachtig te Megen.
De heer Jan-Thijs Ouwens vertelt:
De teksten “Bid voor de ziel van zaliger” en “Dankbaar gedenken wij het leven van” komen uit doodsprentjes uit het archief van de Heemkundekring Nistelvorst te Nistelrode. Het eerste komt uit het prentje van een vrouw van 63 die gestorven is in 1961. Het tweede komt uit het prentje van haar man van 86 die is gestorven in 1981. De aanhef van het doodsprentje is bij beide anders. De eerste heeft een religieuze oproep, er wordt namelijk verzocht om voor de ziel van de overledene te bidden. De tweede aanhef geeft aan dat de overledene door de samenstellers wordt herdacht, er is echter geen oproep tot gebed. Deze verschillen binnen één gezin staan symbool voor een aantal veranderingen die zich gedurende de twintigste eeuw hebben voltrokken. Een eerste verandering die direct raakt aan de bovenstaande citaten is volgens uitvaartverzorger Frans Puijmaekers en godsdienstpsycholoog Victor Spauwen de evolutie van het bidprentje naar een gedachtenisprentje.
Doodsprentjes zijn een mooie bron om religieuze veranderingen in kaart te brengen. Ze zijn aan verandering onderhevig en laten op die manier zien welke veranderingen er in onze maatschappij plaatsvinden. In deze lezing komen een aantal zaken aan bod. Allereerst de ontstaansgeschiedenis van het bid- of doodsprentje, een typisch katholiek gebruik. Ten tweede de manier waarop doodsprentjes gebruikt kunnen worden voor wetenschappelijk onderzoek, maar ook wat mensen met een grote collectie kunnen zien. Als laatste wat doodsprentjes zeggen over de, met name religieuze, ontwikkelingen tussen 1960 en 2000 in context van die periode.
23-01-2018
Op 23 januari 2018 heeft de heer Wim Hoezen een lezing verzorgd pover: ‘Maasmeanders in relatie tot de Maas’.
19-12-2017
Op 19 december 2017 heeft de heer René Bastiaanse, historicus, een lezing verzorgd over ‘Het Rijke Roomse Leven van weleer’.
De heer René Bastiaanse is vooral bekend geworden door “De Wandeling” een t.v.-programma van Omroep Brabant waarin hij de kijker gedurende een half uur enthousiast maakt over bijzondere cultuuritems.
De heer René Bastiaanse was tot 2020 directeur van het Brabants Historisch Informatie Centrum.
De heer René Bastiaanse vertelt:
Een goede kans dat u de laatste restjes van het rijke roomse leven in Brabant nog heeft meegemaakt: catechismus, eerste communie, schoolbiecht, misdienaren, processies. De devotie was duidelijk zichtbaar in het openbare leven. Maar het katholieke geloof had ook invloed op het privéleven, tot in de slaapkamer toe. De roomse leer keerde zich immers tegen alles wat naar onkuisheid zweemde. Een lezing over de katholieke moraal en de gevolgen daarvan voor de economische en sociale ontwikkeling van de Brabantse samenleving.
Kenmerkend voor René Bastiaanse is zeker zijn manier van presenteren.
Als een wervelstorm, vervuld van enthousiasme, stelde hij zijn gehoor op de hoogte van de Nederlandse en de Brabantse cultuur, waarbij zijn wetenswaardigheden zijn doorspekt met anekdotes en humor.
21-11-2017
Op 21 november 2017 heeft de heer Hans de Jong een lezing verzorgd over:
‘IJstijden in Nederland’.
De heer Hans de Jong studeerde fysische geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij specialiseerde zich in de geologie van glaciale berggebieden en in het ontstaan van de dekzanden van Oost-Nederland. Sinds zijn pensionering schrijft hij een nieuwe aardrijkskunde methode voor Suriname en verzorgt hij geologische lezingen en excursies in Nederland, Duitsland, Italië, Cyprus en Zwitserland.
24-10-2017
Op 31 oktober 1517 spijkerde de augustijner monnik Maarten Luther 95 stellingen op de deur van de slotkapel in Wittenberg. Deze stellingen waren bedoeld als discussiestuk over toestanden in de Katholieke Kerk, die hij beschouwde als misstanden zoals bijvoorbeeld de aflaat. Eind oktober 2017 was het dus 500 jaar geleden dat de Reformatie begon.
Dit 500-jarig jubileum was voor Heemkundekring “Maasdorpen in de gemeente Lith” aanleiding geweest om aandacht te besteden aan de Reformatie, en nodigde emeritus predikant ds. Henk van Tilburg uit om hierover een lezing te verzorgen op: dinsdag 24 oktober 2017, met als titel:
‘500 jaar Reformatie in de Meijerij’.
26-09-2017
Op dinsdag 26 september 2017 heeft de heer Sjaak van Dorst een lezing verzorgd over:
‘De naoorlogse landbouw geschiedenis’.
De heer Sjaak van Dorst, van beroep huisarts, is geboren en getogen op een boerderij in Haren. Hij groeide op in een gezin met tien kinderen en kan worden beschouwd als ‘ervaringsdeskundige’. Hij heeft de ontwikkelingen in de landbouw na de oorlog aan den lijve ondervonden. Van Dorst vertelt aan de hand van beelden het verhaal van zijn jeugd, het dorp en de ontwikkelingen in het boerenbedrijf.
25-04-2017
Op 25 april 2017 heeft de heer Simon van Wetten een lezing verzorgd over:
‘Criminaliteit in de Middeleeuwen’.
De heer Simon van Wetten nam de toehoorders tijdens de lezing mee naar de harde tijden van weleer, bekeek de bedelbrieven van rondzwervende invaliden, liet het publiek kennis maken met Thijs met-den-crommen-mond, bod wat schokkende scènes uit een huwelijk, liep een verliefde wolf in schaapskleren tegen het lijf, steunde de kerk door de pastoor te beledigen, dobbelde om een varken en doorliep nog tientallen andere dossiers. De lezing van de heer Simon van Wetten was weliswaar crimineel maar tegelijkertijd ook sfeervol.
28-03-2017
Op 28 maart 2017 hebben de heren Henk Smouter en Tonnie van Hooff een lezing verzorgd over: ‘Landschapsbeheer Oss’.
De heer Henk Smouter is projectleider/coördinator-projecten en de heer Tonnie van Hooff is coördinator beheer over Werkplaats Natuur, Landschap en Cultuurhistorie, Landerij van Tosse en Landschapsbeheer Oss.
De lezing bestond uit 2 gedeelten:
Deel 1 titel: Landschapsontwikkeling in de Landerij van Tosse, door de heer Henk Smouter.
In de afgelopen vijf jaar (2012 – 2017) heeft het landschap aan de zuidelijke rand van Oss een grote verandering doorgemaakt. Waar eerst maisvelden het beeld domineerden staan nu graanvelden met spelt, haver, gerst en rogge. Voor de streek zijn nieuwe gewassen als cranberries, paddenstoelen, hop en Stevia geïntroduceerd. De producten worden grotendeels in de streek afgezet, in samenwerking met bakkers, bierbrouwers, landwinkels en horeca. Nieuw aangelegde houtwallen geven het historische, intieme kampenlandschap weer de aanblik van vroeger, met daardoorheen een netwerk van wandelroutes door bosjes, langs bosranden, bloemrijke akkerranden en graanvelden.
Deel 2: De rol van vrijwilligers bij het natuurbeheer in de gemeente Oss, door de heer Tonnie van Hooff.
Landschapsbeheer Oss is in 2017 uitgegroeid tot een vrijwilligersorganisatie van + 120 zeer actieve vrijwilligers. Gewerkt wordt in inmiddels 60 “groene” locaties verspreid over de gehele gemeente Oss. Opdrachtgevers zijn gemeente Oss, Natuurmonumenten, Waterschap AA en Maas, Brabants Landschap en enkele particulieren.
21-02-2017
Op dinsdag 21 februari 2017 heeft de heer Richard de Beer een lezing verzorgd over:
‘De kerkelijke kunst in het Maasland’.
De heer Richard de Beer studeerde kunstgeschiedenis en archeologie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hij was twintig jaar als erfgoedspecialist werkzaam bij de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland. Sinds 2013 is hij conservator oudkatholiek erfgoed bij Museum Catharijneconvent in Utrecht.
De heer Richard de Beer vertelt:
Voor velen is de rijkdom aan kerkelijke kunst in deze regio onbekend. In musea en in kerken en kapellen zijn objecten bewaard gebleven vanaf de middeleeuwen tot nu: altaren, preekstoelen, orgels, beelden, schilderijen, zilverwerk en gewaden. Zij illustreren de bewogen kerkelijke geschiedenis, ook in het Maasland. Te denken valt aan de Tachtigjarige oorlog met de beeldenstorm, de tijd van de soevereine staatjes Megen en Ravenstein en de heropbloei van de katholieke kerk in de negentiende en twintigste eeuw.
Aan de hand van een aantal casussen liet de heer Richard de Beer verschillende aspecten van de kerkelijke kunst en van de regionale kerkgeschiedenis de revue passeren.
20-12-2016
Op 20 december 2016 heeft de heer Hans van den Eeden, onderzoeksjournalist, een lezing verzorgd over: ‘De Brabantse ijzeren eeuw’.
In deze lezing stond de ontwikkeling van de Brabantse negentiende eeuw centraal. Aandacht werd besteed aan de technologische en sociale vooruitgang. Bijzondere aandacht werd besteed aan de relatie tussen het koningshuis en Noord Brabant. Met betrekking tot het koningshuis kreeg de “Brabantse koning” Willem II een speciale plaats in de lezing. Tijdens deze eeuw veranderde Noord-Brabant langzaam van een agrarische naar een industriële samenleving. Er was sprake van bevolkingsgroei en verbetering in de gezondheidszorg. Door ontginningen, bosbouw en de boomkwekerijen veranderde Noord-Brabant ingrijpend. Tijdens de lezing werd ook aandacht besteed aan de verbetering van de infrastructuur, zoals de aanleg van wegen, kanalen, en de spoorwegen. Met betrekking tot de werkgelegenheid veranderde de aanvankelijke ambachtelijke huisnijverheid naar industriële productie. Voorbeelden zijn de schoen- en leerindustrie, sigarenmakerijen, wolindustrie, steenfabrieken en de zout en suikerwinning.
Tijdens zijn lezing ging de heer Hans van den Eeden ook nader in op de diversiteit van de ontwikkeling van west-, midden- en oost-Brabant. Een speciaal accent tijdens deze lezing kregen de arbeidsomstandigheden van de werklieden en de opkomst van de sociale beweging. Ook de invloed van de kerk kwam aan de orde.
De heer Hans van den Eeden heeft verschillende boeken over cultuurhistorie op zijn naam staan. Ook was hij betrokken bij het televisieprogramma: De ijzeren eeuw, dat in 2015 door de NPO is uitgezonden. De lezing werd ondersteund met spraakmakende anekdotes en fraai beeldmateriaal.
22-11-2016
Op dinsdag 22 november 2016 heeft Drs. Harrie Maas, directeur Brabants Monumentenhuis te Geertruidenberg, een lezing verzorgd over: ‘Militair Erfgoed in N.O. Brabant’.
Militair erfgoed verwijst naar objecten of gebieden die herinneren aan objecten of gebieden die een militaire functie hebben gehad. Het kunnen objecten zijn, zoals forten, bunkers, kazematten en kazernes, maar bijvoorbeeld ook vestingsteden, inundatiegebieden of objecten en terreinen uit de Koude Oorlog. In onze provincie zijn verschillende verdedigingswerken te vinden met een belangrijke militair-historische functie. Twee belangrijke verdedigingslinies in Brabant zijn de voormalige Zuiderwaterlinie en de Peel-Raamstelling.
De Zuiderwaterlinie is het Brabantse deel van de Zuiderfrontier, die van het Zeeuwse Sluis tot aan Grave bij Nijmegen liep. O.a. de gemeente Oss is bezig deze linie wat beter op de kaart te zetten. De Zuiderfrontier was een Nederlandse militaire verdedigingslinie uit de 16e en 17e eeuw, die diende om de Noordelijke Nederlanden tegen de Spaanse en later Franse aanvallen te beschermen. De linie was de langste aaneenschakeling van forten, vestingsteden en inundatiegebieden die Nederland ooit heeft gekend.
De lezing “Militair erfgoed in noordoost-Brabant” bestaat uit twee onderdelen:
I Noordoost-Brabant, een strijdtoneel door de eeuwen heen, een historische verhandeling op hoofdlijnen van de militaire geschiedenis van deze regio;
2 Militair erfgoed als inspiratiebron voor de inrichting van de ruimtelijke omgeving en erfgoedtoerisme.
13-10-2016
Archeoloog prof. dr. Nico Roymans maakte in december 2015 bekend dat Caesar naar zijn inzicht in 55 voor Christus bij Maren-Kessel twee Germaanse stammen heeft vernietigd. Vondsten van wapens, beschadigde schedels en beenderen onderbouwen zijn visie dat deze veldslag hier heeft plaatsgevonden. De visie van de heer Roymans heeft veel discussie losgemaakt. Tijdens deze avond heeft de heer Nico Roymans zijn bevindingen toegelicht. Deze lezing was de start van de Archeologiedagen, die op 14, 15 en 16 oktober 2016 plaatsvonden. De heer Nico Roymans heeft daarover ook uitleg gegeven in het Tv-programma Wereld Draait Door.
De lezing: ‘Was Caesar in Maren-Kessel?’ vond plaats op donderdag 13 oktober om 19.30 uur in de kleine zaal van Theater de Lievekamp, Raadhuislaan 14 in Oss.
Deze lezing werd georganiseerd door: de gemeente Oss, Stadsarchief Oss, Stichting De Werkende Mens, historische kring voor Oss en omgeving, Stichting Archeologie Maasland en de Heemkundekring Maasdorpen in de gemeente Lith.
20–09–2016
Op 20 september 2016 heeft de heer Henk Buijks een lezing verzorgd over:
‘Zandwegen in Noordoost-Brabant met een verhaal’.
De heer Henk Buijks heeft vanaf 1980 t/m 2005 de leiding gehad over het regionaal archief in Noordoost- Brabant en daarna was hij werkzaam als regiohistoricus bij het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
De heer Henk Buijks vertelt:
Vroeger werden verharde wegen ‘kunstwegen’ genoemd. De ‘echte’ wegen waren onverhard, dus modderig in de winter en rul in de zomer. Er hangt wel een waas van romantiek omheen. Neem nou liedjes zoals “Een karretje op de zandweg reed. De maan scheen helder – de weg was breed. Het paardje liep met luste!” Maar de realiteit gebiedt te melden dat deze wegen zeker niet gemakkelijk waren voor mensen te voet en voor getrokken wagens. De eerste kunstweg in onze regio was de rijksweg ‘s-Hertogenbosch-Grave, aangelegd tussen 1817 en 1835, en de weg tussen Oss en Heesch volgde niet lang daarna. Vooral nadat begin 20e eeuw de auto zijn intrede had gedaan, groeide het aantal kilometers verharde weg sneller. Wie nu een gedetailleerde wegenkaart van Noordoost-Brabant bekijkt, ziet nauwelijks zandwegen meer. Vele zijn verdwenen als gevolg van ruilverkavelingen, en nog steeds zijn er agrarische ondernemers die zandwegen afsluiten en na een aantal jaren omploegen. Toch zijn ze er nog steeds, vaak op karakteristieke plekken en elk met een eigen geschiedenis of verhaal. Neem bijvoorbeeld de Ruitersweg tussen Maliskamp (bij Rosmalen) en Zevenbergen. Daar trokken vroeger soldaten langs, vanuit Den Bosch op weg naar kampementen op de Nistelrooijse Heide of bij de Reek.
25-04-2016
Op 25 april 2016 heeft de heer Marco Renes een lezing verzorgd over:
‘Weidevogelbescherming in de Lithse polder’.
De heer Marco Renes is als veldmedewerker verbonden aan het Brabants Landschap.
De heer Marco Renes vertelt:
“Hoewel onze polder een zeer intensief landbouwgebied is, is het ook een van de beste weidevogelgebieden van Brabant. Weidevogelgroepen uit Nuland , Geffen, Lith en Ravenstein werken samen met de Agrarische natuurvereniging de Beerse Overlaat om de legsels van deze bijzondere vogels te beschermen tegen werkzaamheden en nemen maatregelen om er voor te zorgen dat de jongen groot kunnen worden. Water en weidevogels zijn met elkaar verbonden en het zal u ook dan wel niet ontgaan zijn dat er in de polder weer verschillende percelen onder water zijn gezet”.
29-03-2016
Op 29 maart 2016 heeft de heer Bas Aarts een lezing verzorgd over:
‘De ontwikkeling van het kasteel in Brabant’.
Deze lezing schetste vóór de pauze een beeld van de algemene ontwikkeling van de kastelenbouw in de Middeleeuwen. Na de pauze lag de nadruk op de kastelen in de eigen regio, langs de Maas, waarbij natuurlijk ook de ‘Gelderse overzijde’ betrokken werd.
23-02-2016
Op 23 februari 2016 heeft de heer Jos van der Wijst een lezing verzorgd over:‘Natuur en landschap van de Maashorst’.
De heer Jos van der Wijst, ecoloog en Maashorst-kenner gaf een presentatie over het ontstaan van dit gebied en gaf ons een kijkje in toekomstige projecten zoals een andere vorm van bos- en natuurbeheer, de introductie van Wisent, Tauros en Exmoor pony’s, natuur en gezondheid, de dreven en driften in het landschap, de recreatieve ontsluiting en inrichting.